Dokumenty rekrutacyjne:

Uczeń

Nauczyciel

Materiały archiwalne z dnia 14 V 2020

Materiały do realizacji w dniu 06.05.2020

Klasa II d

Kolonializm i imperializm na przełomie XIX i XX w. – przesłanki, główne mocarstwa, kierunki ekspansji i konsekwencje

Kolonializm – polityka państw polegająca na opanowaniu i utrzymaniu w zależności politycznej i gospodarczej słabo rozwiniętych krajów w celu: uzyskania surowców, taniej siły roboczej i rozszerzenia rynków zbytu na towary produkowane w metropolii.
Metropolia – państwo, które założyło kolonię. Kolonie były oznaką potęgi i bogactwa rynków zbytu dla rosnącej produkcji przemysłowej.

Korzyści z kolonii

źródło surowców i bogactw mineralnych
tania siła robocza, tańsza od rodzimej (działał już tam przecież ruch robotniczy zmuszając do podwyżek płac)
miejsca do inwestycji i lokowania nagromadzonego kapitału
miejsce lokowania baz wojskowych kontrolujących główne szlaki handlowe globu, co polepszało też strategiczną pozycje państwa
udokumentowanie pozycji państwa, wzmocnienia jego prestiżu, w czym pomagały kolonie i obszary zależne

Imperium angielskie

Największą potęgą kolonialną pozostawała Anglia, która ta pozycję zdobyła już na przełomie XVIII i XIX w., szczególnie po załamaniu się hiszpańskiego i portugalskiego panowania w Ameryce Środkowej i Południowej. Najważniejszymi nabytkami Wielkiej Brytanii w XIX i na początku XX w. były:

Indie zwane „perłą w Koronie” imperium, a potem i pobliska Birma
Ceylon
Malaje i Singapur (druga z pereł, najważniejszy z portów imperium zbudowany od zera)
Australia, stopniowo kolonizowana od końca XVIII w., początkowo kolonia karna, a także sąsiednia Nowa Zelandia
Południowa Afryka, najpierw Kraj Przylądkowy, a na przełomie XIX/XX w. podbój niepodległych dwóch burskich republik Transwalu i Oranii (wojna burska 1899-1902)
podporządkowanie sobie za długi – z czasów budowy Kanału Sueskiego Egiptu w formie protektoratu; a także Sudanu, gdzie brutalnie stłumiono długie powstanie mahdystów (1879-1898)

Wielka Brytania wyciągając wnioski z wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, a także ledwo co zakończonej wojny secesyjnej, dla kolonii zdominowanych przez etniczny element angielski czy anglojęzyczny wprowadziła specjalny status. Było to dominium, oznaczające szeroką autonomię, z czasem nawet włącznie z prowadzeniem polityki zagranicznej i obronnej. Dominialny status oznaczał więc początek drogi do niepodległości. Pierwsza status dominium uzyskała Kanada w 1867, potem Australia w 1901, Nowa Zelandia w 1907 i Związek Południowej Afryki w 1910 r.

Francuskie imperium

Francja z kolei podczas rewolucyjnej i napoleońskiej zawieruchy utraciła szereg posiadłości. Część odzyskała po kongresie wiedeńskim, ale przeważały wśród nich małe wyspy na Karaibach czy Oceanie Indyjskim. W XIX w. przystąpiła do budowy imperium, głownie na terenie Afryki. W rękach Francji znalazły się m.in.:

Afryka Północno-Zachodnia, tutaj szczególnie cenna była Algieria
część Konga
Madagaskar
Indochiny (Wietnam – jako klasyczna kolonia, Laos i Kambodża w roli protektoratów)

Nadal posiadały kolonie państwa, które przestały się liczyć w gronie mocarstw: Holandia (głównie Indonezja), Hiszpania (niektóre wyspy karaibskie, jak np. Kuba czy Porto Rico i na Pacyfiku, enklawy w Afryce) czy Portugalia (głównie na południu Afryki). Kolonie uzyskała niezależnie, a może właśnie ze względu na swoją słabość – nie zagrażała więc naruszeniem względnej równowagi – Belgia, w postaci wielkiego Konga.

Niemcy i Włochy

Do grona mocarstw kolonialnych aspirowały też Niemcy i Włochy. Przed zjednoczeniem obu państw nie wchodziło to w rachubę, ale fakt późnej konsolidacji wpłynął na fakt, że kiedy przystąpiły do polityki ekspansji, najlepsze „kawałki tortu” zostały już przez innych, głownie Anglików czy Francuzów opanowane. Niemcy zawładnęły w sumie niemałymi obszarami, ale w stosunku do swych ambicji, niewystarczającymi:

Afryka Południowo-Zachodnia, czyli Namibia
Afryka Wschodnia: obecna Tanzania, Rwanda i Burundi
Kamerun i Togo
enklawy na Pacyfiku: Papua, Nauru, część Samoa, Karoliny, Mariany, Wyspy Bismarcka, a nawet chińska prowincja Szantung

Włochy miały ambicje opanować Tunezje, ale zderzyły się tutaj z francuskimi interesami. Ostatecznie opanowały: Libię, wcześniej Erytreę i większą część Somalii. Nie udała im się za to próba opanowania Etiopii (Abisynii).

Rosja

Rosja z racji posiadania w najbliższym azjatyckim sąsiedztwie olbrzymich obszarów o nieuregulowanym statusie politycznym, nie musiała włączyć się za zamorskiej ekspansji. Podporządkowała sobie Azję Środkową, dochodząc do Afganistanu i Persji (Iranu), a także zepchnęła bardziej na południe Chiny. Na wydartych Chińczykom terenach carowie pobudowali miasto i bazę wojskową o dumnej nazwie: Władywostok (władca wschodu).

Początek ekspansji USA

Do gry o podział świata włączyły się też pozaeuropejskie, nowe mocarstwa o wielkich ambicjach i aspiracjach. Stany Zjednoczone w sposób spektakularny rozgromiły Hiszpanię w 1898 r. i zagarnęły dzięki temu Filipiny, Guam, Wake, czy Porto Rico, a także podporządkowały sobie oficjalnie wyzwoloną spod hiszpańskich rządów Kubę. USA rozpoczęły też politykę interwencji w Ameryce Łacińskiej, doprowadzając do oderwania od Kolumbii, niechętnej udzielenia licencji Stanom na budowę sztucznej drogi wodnej, jej ówczesnej prowincji, Panamy(1903). Niepodległy kraj oddał USA obszar na którym powstał ukończony w 1914 r. Kanał Panamski.

Wzrost roli Japonii i problem Chin

Do grona mocarstw światowych wtargnęła efektownie Japonia, która jeszcze do połowy XIX w. pogrążona była w stanie feudalnej anarchii i zacofania. W efekcie tzw. rewolucji Meiji (Meidżi), zwycięstwo odnieśli zwolennicy modernizacji, przeprowadzanej gwałtownie od 1868 r. Przystąpiła do ekspansji, zdobywając na osłabionych i zacofanych Chinach Tajwan, oraz stopniowo podporządkowując sobie Koreę (lenno chińskie). To z kolei zaniepokoiło Rosję, mającą swoje własne plany do tych obszarów. Zwycięstwo nad nią (1904-1905) dało Japonii oprócz prestiżu, także i znaczącą pozycje na Dalekim Wschodzie. Osłabione Chiny pogrążone w izolacji i zacofaniu stały się obiektem interwencji mocarstw kolonialnych (np. wojny opiumowe z Anglia i Francją), z którymi musiały podpisać szereg upokarzających traktatów.

Uwaga!
Rywalizacja na tle kolonialnym stałą się jedną z przyczyn I wojny światowej.

Zapamiętaj

Burowie – potomkowie holenderskich osadników w Południowej Afryce, którzy stworzyli niezależne od Anglików państwa: Transwal i Oranię w drugiej połowie XIX w.; sami przywiązani do swojej wolności, wobec plemion murzyńskich bywali bezwzględni;
wojna burska – były co prawda dwie, ale zadecydowała o losach Południowej Afryki druga, w latach 1899-1902; nieszczęściem Burów, stało się odkrycie na ich obszarach wielkich pokładów złota, co zainteresowało Anglików; była to najkrwawsza z wojen kolonialnych i najbardziej kosztowna dla Anglii;
Kanał Panamski – najważniejsza sztuczna droga wodna zachodniej półkuli wybudowana przez Amerykanów w latach 1903-1914, strefa kanału została przez nowo powstałą Panamę wydzierżawiona Stanom Zjednoczonym, które przyczyniły się do powstania tego kraju, inspirując rebelię przeciwko Kolumbii;
Kanał Sueski – wybudowany w latach 1859-1869, łączący Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym, skracający drogę do Indii, przez brytyjsko-francuskie towarzystwo; głównym projektantem był F. Lesseps, najsławniejsza i najważniejsza ze sztucznych dróg morskich;
rewolucja Meiji – przewrót polityczny i proces reform zapoczątkowany w latach 1868-1872, który doprowadził nie tylko do obalenia władzy wojskowych feudałów, ale i wejścia Japonii poprzez szybką modernizacje do grona mocarstw;
wojny opiumowe – konflikty sprowokowane przez Anglie lub Francję, doprowadziły do gospodarczego uzależnienia Chin od europejskich mocarstw, otwarcia chińskiego rynku zbytu i oderwania Hongkongu; lata 1839-1842 i 1856-1858 i 1859-1860

Zadanie domowe

kim byli Burowie i gdzie byli zorganizowani?
Jakie było znaczenie Kanału Sueskiego?

Materiały do realizacji w dniu 03.06.2020

Klasa 3 D

Temat : Powtórzenie i utrwalenie wiadomości

Drodzy uczniowie.

Otrzymaliście zaproponowane oceny na II semestr. Dzisiaj propozycja dla tych, którzy chcą ocenę poprawić. Możecie jeszcze w ciągu tego tygodnia nadesłać trzy dowolne prace, z tych , które wam zadawałam, a których do nie nadesłaliście .

Pozdrawiam i do zobaczenia - Dorota Kondratiuk

Klasa 2b